Dekking onder aansprakelijkheidsverzekering van aansprakelijkheid van werkgever wegens niet afsluiten van een verzekering ter dekking van de schade als gevolg van een ongeval van de werknemer?

Bronnen:

• Hoge Raad 30 maart 2012, www.rechtspraak.nl, LJN: BV1295
• Gerechtshof ’s-Gravenhage 16 november 2010, www.rechtspraak.nl, LJN: BR1573
• Hoge Raad 11 november 2011, www.rechtspraak.nl, LJN: BR2512 en BR5223
• Hoge Raad 17 april 2009, www.rechtspraak.nl, LJN: BH1996
• Hoge Raad 12 december 2008, www.rechtspraak.nl, LJN: BD3129
• Hoge Raad 11 april 2008, www.rechtspraak.nl, LJN: BC9225
• Hoge Raad 1 februari 2008, www.rechtspraak.nl, LJN: BB4767 en BB6175
• Hoge Raad 25 mei 2007, www.rechtspraak.nl, LJN: BA3017
• Hoge Raad 22 januari 1999, www.rechtspraak.nl, LJN: AD2996, NJ 199, 534
• Hoge Raad 17 november 1989, www.rechtspraak.nl, LJN: AB9375, NJ 1990, 572
• artikelen 7:658, 7:611 en 6:248 B.W. 

Over de aansprakelijkheid van de werkgever voor schade die de werknemer bij de uitvoering van zijn werkzaamheden oploopt, bestaat uitvoerige jurisprudentie.

Deze aansprakelijkheid kan allereerst gebaseerd worden op de bepaling van artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek. Deze bepaling legt op de werkgever een zeer vergaande zorgplicht voor de veiligheid van de werkomstandigheden van de werknemer en maakt de werkgever aansprakelijk als de werknemer schade lijdt als gevolg van het feit dat de werkgever deze zorgplicht heeft geschonden. De werknemer kan er mee volstaan om te stellen (en bij betwisting te bewijzen) dat hij tijdens de uitvoering van de werkzaamheden schade heeft opgelopen, waarna het aan de werkgever is om te bewijzen dat hij aan deze zorgplicht heeft voldaan (hetgeen gelet op de jurisprudentie niet snel het geval is) dan wel om aan te tonen dat de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Slaagt hij niet in het bewijs van één van deze twee punten, dan is de werkgever aansprakelijk voor de door de werknemer geleden schade.

De zorgplicht van de werkgever is gekoppeld aan de verantwoordelijkheid van de werkgever voor de inrichting van de werkplek en de bevoegdheid van de werkgever om de werknemers instructies te geven over de wijze van het verrichten van de werkzaamheden. Als een ongeval buiten de werkplek plaatsvindt (zoals bij een verkeersongeval of als de werknemer zijn werkzaamheden verricht op een plaats waarvoor de werkgever niet verantwoordelijk is), dan gaat de aansprakelijkheid van de werkgever minder ver. Ook als sprake is van normale dagelijkse risico’s die zich ook buiten de werkplek hadden kunnen voordoen, dan gaat de zorgplicht en aansprakelijkheid van de werkgever minder ver.

Naast de aansprakelijkheid van de werkgever wegens het niet voldoen aan de zorgplicht voor veilige werkomstandigheden, kan de werkgever ook aansprakelijk zijn op grond van het niet voldoen aan eisen van goed werkgeverschap (artikel 7:611 van het Burgerlijk Wetboek). Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn bij personeelsuitjes of bij het wijzen op risico’s die de werknemer in privé kan ondervinden als gevolg van zijn werk. Inmiddels heeft de Hoge Raad ook aansprakelijkheid op grond van goed werkgeverschap aangenomen indien de werkgever verzuimd heeft om het risico van ongevallen bij deelname aan het verkeer als bestuurder van een motorvoertuig of als fietser (niet als voetganger) tijdens de uitoefening van de werkzaamheden door de werknemer te verzekeren. Een algemene aansprakelijkheid voor schade die de werknemer tijdens de uitoefening van zijn werkzaamheden oploopt, op grond van de eisen van goed werkgeverschap (artikel 7:611 van het Burgerlijk Wetboek) of de eisen van redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 van het Burgerlijk Wetboek) heeft de Hoge Raad afgewezen.

De vraag was nu of de schade die een werkgever lijdt doordat hij door zijn werknemer wordt aangesproken tot schadevergoeding wegens het niet verzekeren van schade als gevolg van een verkeersongeval, is gedekt onder de aansprakelijkheidsverzekering van de werkgever.

Het ging om een werknemer van een verzekeringsmaatschappij die een dwarslaesie had opgelopen toen hij in 1999 tijdens zijn werk een eenzijdig auto-ongeval kreeg. De werknemer sprak de werkgever aanvankelijk aan op zijn zorgplicht wegens onveilige werkomstandigheden, maar wijzigde later de grondslag van zijn vordering in "strijd met goed werkgeverschap" wegens het ontbreken van een adequate verzekering voor ongevallen in het verkeer. In hoger beroep werd die vordering op deze tweede grondslag toegewezen, waarna de verzekeringsmaatschappij een beroep deed op de aansprakelijkheidsverzekering die zij zelf had gesloten bij Nationale Nederlanden. Nationale Nederlanden weigerde vervolgens tot uitkering over te gaan, stellend dat volgens de polisvoorwaarden alleen personen- en zaakschade en geen vermogensschade gedekt was.

Het gerechtshof was van mening dat de schade waarvoor de verzekeringsmaatschappij aansprakelijk was gesteld geen verzekerde ongevalschade (en dus personenschade) was maar niet verzekerde vermogensschade. Het ging volgens het hof immers om niet-nakoming door de werkgever van de verplichting om een behoorlijke verzekering te sluiten.

De Hoge Raad legt echter de nadruk op de functie van een aansprakelijkheidsverzekering die een ruime dekkingsomvang rechtvaardigt en wijst er op dat er wel dekking zou zijn geweest als de aansprakelijkheid voor het ongeval zou zijn gebaseerd op het niet voldoen aan de zorgplicht voor veilige werkomstandigheden, terwijl het er in beide gevallen om gaat om de werknemer te beschermen tegen gevaren die hij in de uitoefening van de dienstbetrekking loopt.

Het arrest van de Hoge Raad zorgt er voor dat een werkgever (overigens zelf wel een verzekeringsmaatschappij) die niet wist dat hij aansprakelijk zou zijn als hij geen verzekering voor ongevallenschade zou sluiten, niet plotseling wordt geconfronteerd met onverzekerde schade. Het arrest is echter ook bedenkelijk, omdat daardoor de gevolgen van het verzuim van de werkgever om verzekeringsdekking te verzorgen voor bepaalde schade (ongevallenverzekering) vallen onder de dekking van een andere verzekering (de aansprakelijkheidsverzekering)? Welke reden zou een werkgever daardoor dan nog hebben om een ongevallenverzekering te sluiten? Te verwachten valt dan ook dat aansprakelijkheidsverzekeraars hun polisvoorwaarden zo zullen aanpassen dat aansprakelijkheid voor schade door het niet sluiten van een ongevallenverzekering niet meer onder de dekking van de aansprakelijkheidsverzekering kan vallen.