Beroep op overmacht niet mogelijk, algemene voorwaarden niet van toepassing

Wat was er aan de hand?
Het bedrijf Delger houdt zich bezig met de handel in hooi en stro. Zij verbouwt zelf producten waarbij stro ter beschikking komt en importeert het daarnaast ook uit andere landen zoals Duitsland en Denemarken. Het stro wordt voornamelijk in de zomermaanden verkocht, maar ook gedurende de rest van het jaar. Bloembollentelers gebruiken de stro voor het afdekken van de door hen in te planten percelen. Alleen in de bloembollensector wordt de stro al in de voorverkoop verkocht, de rest van de afzet geschiedt op basis van de in het loop van het gehele jaar gesloten overeenkomsten. De prijs van de stro is afhankelijk van de kwaliteit en het aanbod.

In de maanden april en mei 2011 hebben een aantal bloembollentelers  met de vertegenwoordiger van Delger een overeenkomst gesloten voor de levering van stro (op afroep) in de maanden september tot en met december 2011. De overeengekomen prijzen waren € 90,-- tot € 100,00 per ton stro. De overeenkomsten werden bevestigd door Delger en op de achterzijde van de schriftelijke verkoopbevestiging stonden de algemene voorwaarden van Delger afgedrukt. Op de voorzijde stond: "Wij staan ingeschreven bij de kamer van koophandel te Groningen onder nummer 02077966 alwaar onze leveringsvoorwaarden zijn gedeponeerd."  Tot die voorwaarden behoorde art. 15: Overmacht, waarin – kort samengevat - werd bepaald dat buitengewone omstandigheden (waaronder natuurrampen, grondstofschaarste e.d.) Delger ontheffen van zijn verplichting tot levering, zonder tot schadevergoeding verplicht te zijn.

Door een samenloop van een droog voorjaar en een natte zomer deed zich in 2011 een ernstige schaarste aan stro voor. Als gevolg daarvan steeg de marktprijs van stro aanzienlijk, tot zelfs € 140,-- tot € 160,-- per ton stro in september 2011. Toen de bloembollentelers Delger in september verzochten tot levering van stro over te gaan, bleek Delger niet meer bereid dat tegen de in het voorjaar overeengekomen prijs te doen. Delger was slechts bereid tot levering indien de telers per ton stro € 70,00 extra zouden betalen. Delger beriep zich daarbij op artikel 15 (overmacht) van haar algemene voorwaarden. De telers waren daartoe niet bereid en hebben Delger gesommeerd alsnog tegen de overeengekomen prijs te leveren. Nadat Delger dat weigerde hebben de telers de stro elders betrokken en hebben zij Delger in rechte betrokken en aanspraak gemaakt op vervangende schadevergoeding, gelijk aan de hogere prijs die zij bij andere stroleveranciers zouden moeten voldoen minus de met Delger overeengekomen prijs.

Hoe oordeelde de rechter?
De rechter wees de vorderingen van de telers toe. Delger kon volgens de rechter geen beroep doen op artikel 15 van de algemene voorwaarden. Voor de vraag of de algemene voorwaarden van toepassing zijn is bepalend of de toepasselijkheid daarvan ook tussen partijen overeengekomen is. Delger had niet gesteld dat de vertegenwoordiger expliciet heeft gewezen op de algemene voorwaarden. Ook op de schriftelijke verkoopbevestiging werd de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden niet expliciet bedongen. Er werd immers slechts vermeld dat de algemene voorwaarden waren gedeponeerd bij de kamer van koophandel. Daarmee stond voor de rechter vast dat de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden tussen partijen niet was overeengekomen.

De rechtbank overwoog daarnaast dat zelfs als de algemene voorwaarden wel van toepassing zouden zijn geweest, Delger geen beroep op artikel 15 had kunnen doen. Van overmacht is geen sprake als te voorzien is dat een bepaald probleem zich zal kunnen voordoen. De schuldenaar moet in dat geval de negatieve gevolgen dragen als het probleem zich voordoet, of van tevoren een expliciet voorbehoud maken. Delger had in de procedure aangegeven dat hij artikel 15 juist in de algemene voorwaarden had opgenomen, omdat hij in het verleden eerder was geconfronteerd met aanzienlijke prijsstijgingen als gevolg van schaarste. Delger had in het verleden verlies geleden als gevolg van de verkoop tegen in de voorverkoop overeengekomen (lagere) prijzen, en wilde zich daartegen wapenen. Juist daaruit bleek dat het probleem (aanzienlijke prijsstijging) voorzienbaar was en dus niet als overmacht kon worden beschouwd.

De rechter oordeelde dat als Delger het risico van snel stijgende stroprijzen wil afdekken, Delger expliciet met de afnemer moet overeenkomen dat Delger niet gehouden is na te komen als haar inkoopprijs stijgt. Een dergelijke clausule moet dus uitdrukkelijk onder de aandacht van de afnemers worden gebracht.  Artikel 15 van de algemene voorwaarden schoot in dezen hoe dan ook te kort.


LJN: BX5805, Rechtbank Groningen, 131484 / HA ZA 12-29  (vonnis 18-07-2012)

Het kan niet vaak genoeg gezegd worden, algemene voorwaarden zijn niet zomaar van toepassing als deze op het briefpapier of op de factuur worden weergegeven. Algemene voorwaarden zijn pas van toepassing als de toepasselijkheid tussen partijen is overeengekomen (aanbod en aanvaarding). Onder bepaalde omstandigheden zijn hierop uitzonderingen mogelijk maar daar kan de ondernemer het beter niet op laten aankomen. Voorkomen is beter dan genezen!
Wat deze uitspraak ook duidelijk maakt is dat ook goed nagedacht moet worden over wat de ondernemer met de algemene voorwaarden wil bereiken. Delger wilde zich met de algemene voorwaarden wapenen tegen problemen als gevolg van aanzienlijke prijsstijgingen. De algemene voorwaarden boden hier echter geen soulaas.

19 oktober 2012